Mit o ptici

Kada se sve pameti sveta otvore kao cvetovi i sve mudrosti ljudske izgovore  do kraja, moraćemo da se vratimo nečemu što smo preskočili  zapisao je pesnik Miroslav Antić u „Mitu o ptici”. Uostalom, pticama je jedino i zavideo. Nebom Carske bare, Deliblatske peščare, visoko iznad Vršačkih planina i Avale, nepreglednim prostranstvom plavog - gospodare ptice.

Specijalni rezervat prirode Stari Begej 

Carska Bara

Carska-bara

  Carska bara naziv je dobila zahvaljujući vladarima koji su je pohodili, a među njima bili su i austrougarski prestolonaslednik Franc Ferdinand i srpski kralj Aleksandar Karađorđević, sa svojim svitama. Bogatstvo biljnog i životinjskog sveta, raznovrsnost staništa (močvara, šuma i livada), a posebno prisustvo zaista velikog broja različitih vrsta ptica svrstali su taj prostor u specijalni rezervat prirode „Stari Begej Carska bara”.

Na sajtu domaćina postoji zanimljivo uputstvo: „Kada bismo na karti Srbije povukli prave linije između Beograda, Novog Sada i Zrenjanina, veoma blizu geometrijskog centra dobijenog trougla nalazi se plava površina nepravilnog oblika. Naravno, to je način da u kartografskom prikazu označimo vodene površine. Zaista, negde u težištu, između tri grada nalazi se prostrano i čisto, plavo ogledalo ukrašeno zbijenim trakama trske i ševara, stepa i vrbaka.

  To je Carska bara.Ovo poznato stecište ptica nalazi se u međurečju Tise i Begeja. Najbliža naselja su: Belo Blato, Perlez, Lukino Selo i Stajićevo. Danas je gotovo nemoguće odrediti da li je nekada davno Begej promenio tok i izlio se na desnu obalu, ili je Tisa prekoračila na levu, tek u prošlosti se na ovom prostoru protezalo bezbroj većih i manjih močvara.” Danas prostorom Rezervata prirode dominiraju vlažna staništa: Tiganjica, Carska bara i Perleska bara, te korito Starog Begeja. Posebna prirodna vrednost tog prostora je impozantna kolonija ptica, oko 250 vrsta, od kojih su 140 stanarice, a 110 selice, zbog čega je Carska bara jedna od najznačajnijih ornitoloških stanica u Evropi. Kako je to jedno od važnih odmorišta na migracionom putu ptica selica, neke vrste tu borave jedva desetak dana, a neke, poput divljih gusaka iz Sibira, tu i zimuju.

  Na Carskoj bari se gnezdi svih osam vrsta evropskih čaplji, tako da je čaplja postala zaštitni znak rezervata. U toj bogatoj i raznovrsnoj koloniji ptica česti su i pelikani, orao belorepan, livadske i močvarne eje, kormorani, kopci...U mozaičnom rasporedu šumske, livadske, stepske i močvarne vegetacije svoje stanište pronašle su i neke retke i zaštićene vrste biljaka: beli lokvanj, slatinska palamida, borak, žuti lokvanj, gorocvet, močvarna orhideja, vodeni orašak, kamforika, slatinski ljutić...Među vrbama, topolama, jasenovima, divljim ružama i kupinjacima svoje stanište pronašla je i zanimljiva populacija insekata: vilin konjic, vodene stenice, mali jelenak, mošusna strižibuba, bubamare, a među sisarima pripadnici retkih i ugroženih vrsta su vidre i divlje mačke. Svet gmizavaca upotpunjuju barska kornjača, belouška, livadski gušter, smuk...

  Delovi Rezervata koji su trajno pod vodom i površine koje se povremeno plave predstavljaju veliki vodeni prostor za prirodnu reprodukciju riba, koje tu dolaze na mrest i ishranu iz Starog Begeja. Riblja fauna je bogata i raznovrsna, čak 20 vrsta riba iz sedam familija, među kojima su i štuka, smuđ, šaran, crvenperka, deverika, bodorka i jaz.

  U Rezervatu postoje i ribe koje se nalaze na spisku prirodnih retkosti Vojvodine. Jedna od njih je i gavčica, koja je pravi prirodni indikator kvaliteta voda.Raznolikost prirodnih fenomena, bogatstvo vrsta i ekoloških procesa, pejzaži neverovatne i neuobičajene lepote prirodom slikanih akvarela  predstavljaju okosnicu turističkog proizvoda Carske bare, gde se, pored čistog posmatranja prirode, što je samo po sebi ugođaj, može i ribariti, mogu se posmatrati ptice, a zastupljen je i ekološki turizam, uz različite oblike rekreacije.

         Specijalni rezervat prirode  Deliblatska peščara

Deliblatska-pescara

   Najveća kontinentalna peščara u Evropi, Deliblatska peščara pominje se i sa nazivom evropska Sahara. Uverljive naslage peska, peščane dine prosečne visine od 70 do 200 metara, na površini od 35000 hektara, čine taj prostor posebnim i retkim. Deliblatska peščara nalazi se u južnom Banatu. Po svom postanku, klimi, specifičnom živom svetu koji je nastanjuje i stalnom smenjivanju boja cveća i lišća predeo je neponovljivelepote. Svet peščanih dina kao da otvara stranice praistorije, kazujući o postanku sveta.

   Specifični ekološki uslovi stvorili su s vremenom prepoznatljivu stepsku vegetaciju,retke biljne vrste, poput banatskog božura, kovilja, peščarskog smilja. Oko 40 biljnih vrsta Deliblatske peščare ima status prirodnih retkosti. Šumsko-stepski predeli su izvorni pejzaž peščare, dok je danas znatan deo ambijenta izmenjen intervencijom ljudi. Sadnja stranih vrsta drveća na Deliblatskoj peščari počela je u vreme Marije Terezije, da bi danas više od 60 procenata njene površine bilo pod ovim zasadima. Najzastupljeniji su zasadi bagrema, belog i crnog bora. 

   Među retkostima faune ističu se vrste sa stepskih staništa: pustinjski mravi, mravlji lav, stepski soko, stepski skočimiš, tekunica, slepo kuče, stepski tvor i druge. Za neke od njih Deliblatska peščara je jedino ili jedno od malobrojnih preostalih staništa u Srbiji. Specifičnost Rezervata je i najvitalnija stalna populacija vuka u Vojvodini. Vukovi žive u čoporu, koji predvode dominantni mužjak i ženka. Samo se oni pare i ceo čopor je dužan da se brine o njihovom potomstvu. Uspisima s kraja 19. i početka 20. veka vuk se pominje kao štetočina. 

   Ceo 19. vek obeležen je organizovanim hajkama na vukove, što je skoro dovelo do njihovog potpunog uništavanja. Procenjuje se da u Deliblatskoj peščari danas  živi oko 40 primeraka banatskog vuka Canis lupus L. Zaštićeno prirodno dobro obuhvata i Labudovo okno, deo Dunava sa ritovima i adama, gde se na području prirodnog rezervata gnezde mnoge retke vrste ptica. Vode bogate ribom i mrestilišta stecište su i masovno zimovalište ptica vodenih staništa, zbog čega je čitav taj prostor i proglašen za međunarodno značajno stanište ptica. Tu se gnezde mala bela čaplja, žuta čaplja, ibis i lasta bregunica. Mali kormoran globalno ugrožena vrsta u Srbiji  tu ima stabilno gnezdilište. Posebna atrakcija je lasta bregunica, koja je znalački izbušila čitav breg priobalnog pojasa i načinila neobično zanimljive oblike. U peščarskoj obali Dunava je i najveća evropska kolonija bregunica, sa oko 15000 parova.Peščaru odlikuju velike dnevno-noćne i letnje-zimske amplitude kolebanja temperature vazduha i površine tla, rani jesenji i pozni prolećni mrazevi, nedostatak vlage u tlu leti, uz intenzivnu sunčevu radijaciju, te izrazit sušni period tokom leta i jeseni.

  Košava je dominantni vetar, koji često duva uraganskim brzinama i do 180 km na sat.Prirodne odlike i jedinstvenost ovog kraja čine Deliblatsku peščaru pogodnom za različite vrste rekreacije, ribolov, nautički turizam, a pre svega za ekološki turizam. Popularno izletište je Devojački bunar, sa uređenim sportskim terenima, otvorenim bazenom, stazama za šetnju i jedinstvenom crkvom brvnarom u Vojvodini, posvećenoj Ognjenoj Mariji. Doživljaj peščare potpuniji je u organizovanim aktivnostima, kao što su jahanje po dinama, foto-safari ili vožnja fijakerom.

Park prirode Vršačke Planine

Vrsacke-planine

  Poput Fruške gore, i Vršačke planine izranjaju neočekivano iz prizora skoro nepokolebive vojvođanske ravnice. Njihov Gudurički vrh, sa 641 metrom nadmorske visine, najviša je tačka u Vojvodini. Naslanjajući se na Karpatski masiv, one predstavljaju prirodnu vezu biljnog i životinjskog sveta planinskih i ravničarskih predela.

  Poznate po raznovrsnoj flori, posebno po lekovitom bilju i blagotvornoj klimi, pogoduju svim vrstama odmora i rekreacije. U njihovom ukupnom šumskom fondu najzastupljeniji su hrastovi, zatim lipa, bagrem, bukva, javor i crni bor. Lipove i bagremove šume, koje u vreme cvetanja daju planinskom prostoru posebna aromatična obeležja, čineći ga veoma prijatnim za boravak turista i sakupljanje lekovitih cvetova.

  Uređena pešačka staza, stara oko 200 godina, prolazi kroz živopisan šumski ambijent. U šumovitim predelima svoj dom pronašli su: jelen, srna, divlja svinja, zec, vuk, lisica, divlja mačka, jazavac, tvor, ali i fazan, jarebica, prepelica, grlica, divlji golub, divlja patka, šumska šljuka, vetruška, kukuvija, gavran i kreja. Položaj prirodnog uzvišenja otvara beskrajne poglede sa nekoliko vidikovaca na grad Vršac, obližnju Rumuniju, ali pre svega na čuveno vršačko vinogorje.

   Uzgajanje vinove loze, gde se posebno neguju bele sorte  jedna je od očuvanih tradicija kraja. U Vršcu se tradicionalno održava Grožđenbal, Dani zaštite prirode Vršačkih planina i brojne druge turističke manifestacije.Vršački breg je glavno turističko i izletničko odredište.

Zeleni Beograd

Avala

Avala

 Jedna od prvih, prepoznatljivih odrednica Beograda je da je to grad koji se prostire na obalama dveju reka. Međutim, Beograd je i grad okružen i određen zelenilom. Avala, planina pored Beograda, sa vrhom
na 506. metru nadmorske visine, s gustim šumama, uglavnom listopadnog drveća, idealno je mesto za izlete, bicikliste, pešake, a nekada davno i za skijaše.

 To, za srpsko skijanje istorijsko mesto, bilo je 1929. godine poprište prvog takmičenja u smučarskom trčanju na osam kilometara, a 1946. godine održano je i prvo smučarsko prvenstvo Srbije posle Drugog svetskog rata. Jedina planina u neposrednoj blizini Beograda, prirodno dobro, mesto je duge i burne istorije. Spomenik Neznanom junaku na njenom vrhu samo je jedan od takvih putokaza, a Toranj na Avali, simbol Beograda, upravo ovih dana zaokružuje svoju stranicu u istoriji nastanka, nestanka i ponovnog vaspostavljanja.