Čudo života

  Tek u neposrednom dodiru s prirodom čovek oseti njenu veličinu i snagu, a istovremeno lepotu života koji nam je podarila. Svaki od tih čarobnih dodira, bilo da je šetnja, posmatranje ptica, vožnja biciklom, ribarenje, plovidba čamcem, osvajanje vrha ili bilo kog drugog skrovitog mesta, gde se jedan na jedan susrećemo sa prostranstvom trenutak je koji relativizuje sve naše naizgled velike probleme, koji nas smeštaju tu gde pripadamo  gde je svrha tog dara života jasno vidljiva. Fruška gora, Zasavica, Obedska bara samo su neka mesta za takav susret.

Nacionalni park

Fruška Gora

Froska-gora

  Tu je nekad, kažu knjige, bilo more... Nekada davno Fruška gora je bila ostrvo u Panonskom moru. Danas iz nepregledne ravnice izranja sva zelena, sa najvišim vrhom Crvenim čotom (539 m), okružena šarenim tepisima sremske ravnice, vinogradima i manastirskim tornjevima.Pr

  Blage padine, stoletne šume, čuveno vinogorje i brojni manastiri osnovno su obeležje te niske planine i na njoj istoimenog nacionalnog parka.Masiv Fruške gore sastavljen je od raznolikih tipova stena koje potiču iz paleozoika, mezozoika, tercijara i kvartara. Tako složen geološki sastav obogaćuju jedinstvene fosilne flora i fauna. Očuvane su u naslagama nekadašnjeg dna Panonskog mora, koje je na našem prostoru postojalo od pre dvesta do pre pedeset miliona godina. Zahvaljujući brojnim fosilima, to nekadašnje panonsko ostrvo danas je svojevrsno ogledalo geološke prošlosti.

 To je i jedna od najvećih prirodnih vrednosti koja Frušku goru ubraja u grupu najvrednijih područja od evropskog značaja.Zahvaljujući geološkoj podlozi, ostrvskom obeležju i postojanju marinskih uslova u prošlosti, Fruška gora poseduje bogat i specifičan živi svet.Među značajne biljne vrste toga područja mogu se uvrstiti lovorasti jeremičak, pljevika, stepska višnja, crni glog, bezlistac, čak više od 30 vrsta orhideja... Šumske zajednice su mešovite i raznovrsne. Dominiraju mezofilne šume hrasta kitnjaka i belog graba, a u vegetaciji listopadnih šuma značajno mesto imaju i zajednice bukve i lipe. Poseban kuriozitet predstavlja činjenica da više od 30 procenata šuma Fruške gore čini čista lipova šuma, što je jedinstven slučaj takve koncentracije u Evropi. Zeljastu vegetaciju odlikuju livado-stepske zajednice reliktnog obeležja, u čiji sastav ulaze brojne retke stepske vrste: gorocvet, velika sasa, kovilje... Svet gljiva zastupljen je sa oko 400 do sada poznatih vrsta. Poznatije jestive pečurke su: sunčanica, lisičarka, đurđevača, vrganj.

  U šumama Fruške gore žive i divlja mačka,kuna belica, puh lešnikar, slepi miševi, a na stepskim obodnim staništima brojne su kolonije tekunica, koje predstavljaju značajan izvor hrane pticama grabljivicama. Ornitolozi su na Fruškoj gori do sada zabeležili tačno 211 vrsta ptica. Najređe, a ujedno i najugroženije, među njima su ptice grabljivice: orao krstaš, orao kliktaš, stepski soko, orao belorepan i patuljasti orao. Posebno je bogata fauna insekata, među kojima su mnoge vrste na listi prirodnih retkosti Srbije. Po obodu Nacionalnog parka smešteno je 16 pravoslavnih manastira izgrađenih krajem XV i tokom XVI veka. Među njima izdvajaju se Grgeteg, Krušedol, Novo Hopovo, Beočin, Vrdnik, Rakovac.Ti manastirski kompleksi, većinom obnovljeni u XVIII veku, čine jedinstvenu kulturno istorijsku celinu srpske barokne umetnosti, čija duhovna i turistička uloga imaju izuzetan značaj. Zbog njihove brojnosti, Frušku goru često nazivaju srpska Sveta gora.

  Nacionalni park godišnje poseti veliki broj turista i ostalih ljubitelja rekreacije. Najznačajnija izletišta su Čortanovačka šuma, Stražilovo, Glavica, Popovica, Andrevlje, Ležimir, Lipovača. Na području parka nalaze se i dve škole u prirodi (Letenka i Testera), šest planinarskih domova, a pogled sa Iriškog venca uokviruje pola Bačke, Avalu, Cer i druge naše planine. Čuveni vidikovac je pravi lek za sve one koji traže mir u tišini i prirodi. Jednodnevne pešačke ture upoznavanja sa prirodnim i kulturnim vrednostima Nacionalnog parka Fruška gora, kroz Biljno carstvo ili Rezervat divljači, Svet insekata, Posmatranje ptica, ali i planinarenje, biciklizam, ili ribolov način su i put za

taj neposredan, tako potreban dodir  sa ishodištem.

Specijalni rezervat prirode Karađorđevo

Karadjordjevo

  Danas vojna ustanova, „Karađorđevo“ je osnovana 1885. godine kao državno imanje Austrougarske monarhije, odnosno ergela u sastavu poznate mađarske ergele „Mezchegues“. 

  Zbog retkih biljnih i životinjskih vrsta jedan deo Karađorđeva zaštićen je kao Specijalni rezervat prirode. To područje čine tri prostorne celine: Bukinski rit, Vranjak i Guvnište. Po bogatstvu prirode izdvaja se Bukinski rit, koji krase nekadašnje ritske šume uz Dunav, najčešće topola i vrba. Stanište brojnih retkih biljnih vrsta čuvaju panonski subendem crni glog, žuti lokvanj, iđirot vrsta koja se nalazi na Crvenoj listi flore Srbije.

   Bukinski rit utočište je velikog broja divljači, pre svega jelena i divlje svinje, te predstavlja i centar za očuvanje genetskog fonda divljači, ali i stanište retkih i ugroženih vrsta sisara: vidre, divlje mačke, kune i ptica močvarica: orla belorepana, crne rode, crne i veoma retke riđe lunje. To područje prirodno je mrestilište mnogih vrsta riba.

   Gostima su na raspolaganju izleti do istoimene ergele, čije vitrine krase trofeji sa brojnih hipodroma, zatim jahanje konja u prirodi, obilazak tvrđave Bač i manastira Bođani. Vojna ustanova Karađorđevo, kao upravljač prirodnog dobra, ima dugu tradiciju lovnog turizma. Pored autohtonih vrsta lovne divljači kakve su jelen i divlja svinja u Bukinskom ritu, na području Vranjka i Guvništa naseljen je: jelen lopatar, muflon i američki (virdžinijski) belorepi jelen.

Specijalni rezervat prirode 

Koviljsko-petrovaradinski rit

priroda-srbije

  Koviljsko-petrovaradinski rit premrežen je barama, adama, kanalima, rukavcima,močvarama... To je plavno područje reke Dunav, nizvodno od Novog Sada, koje obuhvata Petrovaradinski rit, Koviljski rit, Krčedinsku adu i deo Gardinovačkog rita.

 Očuvanost i bujnost izvornih ekosistema, bogatstvo faune, više od 170 vrsta ptica, oko 50 vrsta ribe, raznovrsne divljači, a naročito retkih i proređenih vrsta, ukazuju na očuvanu biološku raznovrsnost i izuzetan značaj toga područja. 

 Zbog svojih prirodnih vrednosti Koviljsko-petrovaradinski rit je 1989. godine proglašen za međunarodno značajno stanište ptica (IBA), 1998. godine uspostavljen je rezervat, 2004. godine uvršten je u spisak zaštićenih područja zavisnih od vode i značajnih za basen Dunava (ICPDR), a 2010. godine nominovan je za upis na listu Ramsarske konvencije. Izletnička i ribolovna mesta, do kojih se lako stiže automobilom, jesu Tikvara, Šlajz i Arkanj. Na Arkanju je daleko poznata čarda „Na kraj sveta”. Na Krčedinskoj adi prostiru se nepregledne vlažne livade, koje se vide sa Dunava, a gde pasu stada konja, goveda i mangulica.

  Samo ime kaže da je rit smešten u priobalju reke, pored naselja Kovilj i Petrovaradin. U selu Kovilj nalaze se rodna kuća pesnika Laze Kostića, manastir Kovilj, koji je podignut početkom 14. veka, i crkvica svete Petke, uz koju je sraslo stablo hrasta lužnjaka na kojem je gnezdo rode, što simbolizuje jedinstvo prirodne i kulturne baštine ovog kraja.

  Prostranstva rita u velikom broju pohode crne rode, koje u vreme seoba kruže nad ritom, a čaplje kašikare u popodnevnim časovima doleću na Krčedinsku adu u potrazi za večernjim obrokom. Tu po plitkim depresijama obilato raste vodena četvoroslisna paprat (Marsillea quadrifolia), strogo zaštićena vrsta u Evropi.

Specijalni rezervat prirode Zasavica

prirpda-srbije

  Tokom istorije, negde u menjanju toka Save, Drine i Zasavice, područje u mačvanskoj ravnici, preko puta Sremske Mitrovice, postalo je barsko, sačuvavši u sebi neobičan biljni i životinjski svet. Živopisna smena bara, vlažnih livada, pašnjaka, šuma, bogatstvo biljnih i životinjskih vrsta, tradicionalni način života na reci, istorijsko nasleđe koje seže u pradavna vremena – pružaju posetiocima tokom cele godine retke, privlačne i neponovljive turističke sadržaje.Međutim, retki i neobični stanovnici Zasavice, u svojim prirodnim staništima, dodaju joj „specifičnu težinu“ specijalnog rezervata prirode.

  Reka Zasavica uliva se u Savu, ali se njeno korito puni i hladnim drinskim vodama. U tim posebnim uslovima opstaje riba „crnka“ – umbra krameri, koja je simbol Zasavice. U njenim vodama živi više od 250 vrsta algi, 38 procenata ukupnog broja vrsta vodozemaca i gmizavaca Srbije. Močvara je i carstvo ptica. Tokom prvih istraživanja s kraja 19. veka zabeleženo je oko 220 vrsta ptica.

 Danas se smatra da ih ima oko 180, od kojih se 120 gnezdi na tom području. Krajem 18. veka tu je postojala i velika kolonija dabrova. Međutim, oni su u prošlom veku skoro istrebljeni. Tokom 2005. godine u vode Zasavice, u njihovu životnu sredinu, vraćeno je nekoliko parova dabrova. Sada je to već

znatna kolonija. Dabrovi žive samo u čistim vodama, svojim graditeljskim veštinama podižu brane na rekama, a na Zasavici su četiri, od kojih je najveća duga 50 metara i u nju je ugrađeno 30 m³ drveta. Razlozi koji su doveli do gotovo potpunog nestanka dabra u Evropi i kod nas su istovetni: prekomerni ulov, verovanje u njihova lekovita svojstva, kvalitet krzna, te mesa koje je crkva dozvoljavala da se konzumira i u vreme posta.

  Pored dabrova, tu su vraćene i gotovo izumrle rase domaćih životinja: crna mangulica, podolsko goveče, balkanski magarac i golovrata kokoš. Zbog svog biodiverziteta, reliktnih, endemičnih i retkih vrsta i njihovih životnih zajednica, to područje je izuzetno zanimljivo i pogodno za naučna i stručna istraživanja.Rekreativnim ribolovcima je, na posebno uređenim lokacijama i čekama, omogućen, uz malo sreće, ulov lepih primeraka divljeg šarana ili štuke. Vizitorski centar predstavlja glavno turističko mesto rezervata. Podignuta je drvena građevina sa tornjem visine 18 metara, sa koga se pruža pogled na najširi i najlepši deo toka Zasavice.Vožnja čamcima ili turističkim brodom „Umbra“ za ljubitelje foto-safarija predstavlja pravo uživanje. Priroda nas nikada ne ostavlja ravnodušnima.

Specijalni rezervat prirode Obetska bara

priroda-srbije

  To je jedno od naših najstarijih prirodnih dobara koje poseban status ima još od kraja 19. veka. Austrougarski dvor je to područje 1874. godine proglasio za carsko lovište, a kraljevsko lovište dinastije Karađorđević postaje 1919. godine. 

  To je sezonski plavljeno područje reke Save, sa močvarama, barama, vlažnim livadama i mrtvajom okruženom šumama hrasta, vrbe i topole. Najveća bara predstavlja autentičan kompleks rukavaca, močvara, tresetišta, vlažnih livada i šuma u kojima žive puhovi, vodene voluharice, zečevi, ježevi, divlja svinja, srna, ali i veliki broj insekata kao što su jelenak, velika hrastova strižibuba, trčuljak, pčela, kraljevski vilin konjic.

  Među biljkama izdvajaju se beli i žuti lokvanj, testerica, mešinka; u svetu gljiva, od oko 180 vrsta  vrganj, lisičarka, velika ćelavica, velika sunčanica; a među vodozemcima podunavski mrmoljak, mali mrmoljak, obična češnjarka, velika krastača... Barska kornjača, zelembać, slepić, smuk, belouška, ali i šarka  predstavnici su gmizavaca. Ovde žive i brojne ptice  mali gnjurac, mali vranac, vodeni bik, gak, velika bela čaplja, patka njorka...