Mistika prostora

  Povoljna klima, bogato lovno i ribolovno područje, iskonska religioznost vezana za reku i njene obale učinili su da se na Lepenskom Viru, uspostavi trajno, „čak urbano” praistorijsko naselje. Umetnost njegovih žitelja u oblikovanju kamenih skulptura ribolikih božanstava  iznenadila je i zadivila svet. Bogat i sadržajan život ljudi u Đerdapskoj klisuru u praistoriji, tačnije u srednjem kamenom dobu, samo je onaj prvi, praistorijski dokaz o blagodetima i lepotama ovog područja  na koje se istom snagom, ali i mistikom nadovezuju Homolje, Beljanica, Kučajske planine...

Nacionalni park Đerdap

Djerdap

  Đerdapska klisura je hiljadama godina izazov za putnike, trgovce, ratnike i mirotvorce. Njena „Gvozdena vrata” spajaju dva važna kulturna i ekonomska dela Evrope. To je Đerdap učinilo strateškim mestom ogromnog značaja, i u ratu i u miru, o čemu svedoči veliki broj istorijskih spomenika.

  Đerdapska klisura je najveća rečna probojnica u Evropi, nastala tamo gde je moćni Dunav probio Karpatske planine u dužini od 90 kilometara. Čine je četiri klisure: Golubačka, Gospođin vir – čije je turističko središte Lepenski Vir, Kazan (najveća rečna dubina 90 m) i Sipska, i tri kotline: Ljupkovska, Donjomilanovačka i Oršavska. 

  Tako snažan i intenzivan život od praistorije do danas, učinili su da je Nacionalni park Đerdap najveći u Srbiji. Ovim zaštićenim prostorom obuhvaćeno je čak deset rezervata prirode, deset celina raznovrsnog nasleđa prirode, istorije i lepote, kakvu sa sobom nose velike reke: Lepenski Vir, Veliki i Mali Štrbac sa Trajanovom tablom, Golubački grad, Bosman – Sokolovac, Čoka Njalta sa Pesačom, Bojana, Tatarski vis, Šomrda, Ciganski potok i kanjon Boljetinske reke – Greben.

  Područje Đerdapa oduvek se odlikuje izuzetnom raznovrsnošću životinjskog sveta, o čemu svedoče zapisi brojnih putopisaca. Ta raznovrsnost održala se do danas, tako da u stoletnim bukovim i hrastovim šumama i sada slobodno u prirodi žive ris, vuk, šakal, štekavac, sova ušara, crna roda, ali i jeleni, divlje svinje, jazavci, kune, zečevi, divlji golubovi, grlice.., dok stenovite litice Đerdapskog Kazana krase divokoze, orlovi i sokolovi. 

  Dunav i Dunavsko jezero, vodeno prostranstvo sa svojim tajnovitim virovima i moćnim brzacima, utočište su i stanište najraznovrsnijih vrsta ribe. Zato ne čudi što je čovek Lepenskog Vira izabrao riboliko božanstvo – klanjajući se upravo onome od čega zavisi, što mu je darovalo opstanak. Đerdapska klisura sa svojim tajnama pruža velike mogućnosti i najprobirljivijim ljubiteljima kako privrednog tako i rekreativnog ribolova.

  Pastrmka, kečiga, smuđ, som, šaran, štuka deverika.., veliki su izazov za ribolovce koji u vrtlozima Dunava iskušavaju svoja umeća. Specifičan istorijski razvoj, vrlo povoljna klima, složena mreža klisura, kanjona i dubokih uvala, ovaj prostor izdvajaju kao jedinstven evropski rezervat tercijarne flore, vegetacije i faune. Biljni svet Đerdapa ne odlikuje se samo raznovrsnošću i bogatstvom nego i izrazitim reliktnim karakterom. 

  Na prostoru parka rastu guste šume, a u njima živi više od 1100 biljnih vrsta. Samo na području rezervata Lepenski Vir pronađene su mnoge za nauku značajne vrste biljaka kao što su: koprivić, orah, medunac, maklen, jorgovan. Mnoge zeljastebiljke koje naseljavaju šume, livade, kamenjare i stene predstavljaju botaničku priču za sebe, u kojoj je posebno značajna đerdapska lala. Čak četiri rezervata prirode nalaze se na teritoriji opštine Golubac (Golubački Grad, Bojana, Bosman–Sokolovac i Tatarski vis), a u njima svoj životni prostor našle su biljne vrste koje su endemiti čitavog Balkanskog poluostrva: mečija leska, Pančićev maklen, zelenika, koprivić, medunac, jorgovan...

  U izrazito bogatstvo životinjskog sveta upisuju se i dugouhi slepi miš, sivi puh i golubačka mušica. Golubački Grad, koji se prvi put pominje 1335. godine kao ugarsko vojno utvrđenje – dodaje ovom delu parka prepoznatljiv trag istorije. Zbog svojih raznolikosti i rariteta Nacionalni park Đerdap je pravi naučnoistraživački centar u prirodi. Rezervat prirode Veliki i Mali Štrbac, jedan je od naučno najzanimljivijih i turistički najatraktivnijih predela Nacionalnog parka, sa vrlo raznovrsnom i vrlo rasprostranjenom reliktnom vegetacijom, ali i rimskim natpisom, u nauci poznatim kao Tabula Traiana koji se nalazi na samom izlazu iz Đerdapske klisure.

  Potiče iz 100. godine nove ere, a obeležavala je završetak deonice puta kroz Donju klisuru. Rezervat Čoka Njalta, sa Pesačom, predstavlja tipično utočište reliktnih i retkih vrsta drveća i njihovih zajednica, dok je Šomrda stanište biljne vrste zelenike koja raste na jugoistočnim padinama istoimenog vrha, na mestu zvanom Radisavljev krak. Na prostoru rezervata Ciganski potok nalazi se jedinstvena autohtona šumska zajednica oraha, koja je okružena mešovitim sastavom bukve i oraha i predstavlja pravu prirodnu retkost autohtonih šuma oraha. 

  Tektonski poremećaji u dalekoj prošlosti ostavili su u ovom predelu, a posebno u kanjonu Boljetinske reke u blizini ušća u Dunav, značajne tragove savijanja, nabiranja i ukrštanja slojeva stena različitih boja.Nacionalnim parkom Đerdap pružaju se neke od najlepših pešačkih staza zdravlja, a čuveni vidikovci su Okmejdan, Venac, Crni vrh.Zbog specifičnog ukrštanja vetrova i širine Dunava, ovo područje se s pravom može nazvati jedriličarskim rajem –zato Golubac i jeste centar srpskog jedrenja.